సూర్యుడు మకర రాశిలోకి ప్రవేశంతో ఉత్తరాయణం ప్రారంభమవుతుంది. సంక్రాంతి పర్వదినం కూడా ఆదే రోజున జరుపుకుంటారు. ఆ తరువాత వచ్చే పుష్యమాస అమావాస్యను ‘మౌని అమావాస్య’ అంటారు. ఈ రోజున పితృతర్పణాలు, నదీ స్నానాలు, మౌన వ్రతం పాటించడం పుణ్యప్రదమన్నది శాస్త్రోక్తి. మౌని అమావాస్యను మౌనంగా ఉండే అమావాస్య అని కూడా అర్థం ఉంది. సాధువులు, యోగులు ఈ రోజున మౌనంగా ఉంటారు. జ్ఞానాన్ని నిద్రలేపే చర్యగా భావించి, మాటలు అవసరం లేదని భావిస్తారు. ఏమీ చెప్పాల్సిన అవసరం కానీ, చెప్పగలిగేందుకు ఏమీ ఉండదని నమ్ముతారు. మౌని అమావాస్య రోజున గంగానది నీరు అమృతంగా మారుతుందని నమ్ముతారు. అందుకే ఆరోజున గంగానదిలో స్నానం చేయడానికి ప్రాముఖ్యత ఉంది. గంగలో స్నానానికి ఇది మేటి రోజు. కొందరు మాఘమాసం మొత్తం గంగానదిలో స్నానం చేయాలని వ్రతం చేపడతారు. వారు పుష్య పూర్ణిమ నాడు మొదలుపెట్టి, మాఘ పూర్ణిమ నాడు వ్రతాన్ని పూర్తి చేస్తారు. మౌని అమావాస్యను మాఘి అమావాస్య అని కూడా అంటారు.ఇది ఉత్తర భారతీయులు అనుసరించే క్యాలెండర్‌లోని మాఘమాసంలో వస్తుంది. మౌని అమావాస్య పదాల్లో ఉన్న ఆధ్యాత్మిక తత్వం ఎంతో గొప్పది. దీనిని మౌని, అమా, వాస్యగా విడగొట్టవచ్చు. మౌని అంటే- మాట్లాడకుండా మౌనంగా ఉండటం, అమ- చీకటి.. వాస్య అంటే కామం. దీని అర్థం పగటిపూట మౌనంగా ఉండి చీకటిని, కామాన్ని తొలగించుకోవడం. జ్యోతిషం ప్రకారం చంద్రుడు మనస్సులను నియంత్రించే గ్రహమని నమ్ముతారు. మౌని అమావాస్య నాడు చంద్రుడు ఉండడు. కాబట్టి ఈ రోజున తీసుకున్న నిర్ణయాలు, మాట్లాడే మాటలు సత్ఫలితాలను ఇవ్వవు. శ్రీకృష్ణుడు భగవద్గీతలో చెప్పిన విధంగా.. మనసే మనకు గొప్ప స్నేహితుడు.. అందుకని దానికి సరిగ్గా శిక్షణనిస్తే నియంత్రణలో ఉంటుంది. దానికి గనుక మన మీద నియంత్రణనిస్తే అదే గొప్ప శత్రువుగా మారుతుందని అన్నారు. శరీరాన్ని, మనస్సును, ఆత్మను శుద్ధిచేసుకునే పవిత్రనదుల్లో స్నానం మరియు మౌనంగా ఉండే సంప్రదాయానికి కూడా కారణం ఇదే కావచ్చు. సాంప్రదాయంగా మౌని అమావాస్య రోజున ఉపవాసం ఉంటారు. మౌనవ్రతం పాటించి, నోటి నుంచి ఒక్క మాట కూడా రాకుండా జాగ్రత్త తీసుకుంటారు. గంగానదిలో స్నానం కూడా ఆచరిస్తారు.