కపిల మహర్షి ఎవరో తెలుసా ? సాక్షాత్తూ శ్రీ మహావిష్ణువే !! ఇప్పుడు మనం ఆయన కథలోకి వద్దాం . పూర్వం అంటే కృతయుగంలో కర్దమ ప్రజాపతి అనే ఆయన సరస్వతీనదీ తీరంలో పదివేల సంవత్సరాలు తపస్సు చేశాడు . విష్ణుమూర్తి ప్రత్యక్షమై నీకు దేవహూతి అనే భార్యయందు తొమ్మిది మంది కూతుళ్ళు , నా అంశతో ఒక కొడుకు పుడతారని చెప్పాడు . కొంతకాలానికి కర్దమ ప్రజాపతికి తొమ్మిది మంది కూతుళ్లు పుట్టారు . కర్దమ ప్రజాపతి భార్య దేవహూతిని పిలిచి నేను తపస్సు చేసుకుందుకు వెడుతున్నానని చెప్పాడు . అప్పుడు దేవహూతి స్వామీ ! ఆడపిల్లలకి పెళ్ళిళ్ళు చేసి వంశం ఉద్ధరించడానికి ఒక కొడుకుని ప్రసాదించి తరువాత తపస్సు చేసుకుందుకు వెళ్ళండి అంది . విష్ణుమూర్తె నీకు కొడుకుగా పుడతాడు . కాబట్టి , నువ్వు విష్ణుమూర్తిని ప్రార్థించు అని భార్యకి చెప్పాడు . దేవహూతి కూడ భర్త చెప్పినట్లే భగవంతుణ్ణి ప్రార్థించింది . కొన్నాళ్ళకి ఆమెకి ఒక కొడుకు పుట్టాడు . దేవతలు పుష్పవర్షం కురిపించారు . గంధర్వులు , కిన్నెరలు గానం చేశారు . అప్సరసలు నాట్యం చేశారు . బ్రహ్మదేవుడు , గొప్పగొప్ప మునులు అందరూ వచ్చి ఆ పిల్లాడిని చూసి కర్దమ ప్రజాపతికి దేవహూతికి ఆ పిల్లవాడు విష్ణుమూర్తి అవతారమేననీ , అతడు కపిల మహర్షిగా ప్రసిద్ధి కెక్కుతాడనీ చెప్పి మరీచి అనే ఒక మునిని అక్కడ ఉంచి తిరిగి వెళ్ళిపోయారు . కొంతకాలమయ్యాక ప్రజాపతి తన కూతుళ్లకి మహర్షులతో పెళ్ళిళ్ళు జరిపించాడు . ఒకనాడు కపిల మహర్షిని పిలిచి మహాత్మా ! భగవంతుడవైనా నువ్వు నా యింట్లో నాకు కొడుకుగా పుట్టావు . నాకు ఇంతకన్న భాగ్యం మేముంటుంది ? ఇంక నేను తపస్సు చేసుకుందుకు వెళ్ళిపోతున్నాను అన్నాడు .

కపిల మహర్షి - " నేను ఈ మునివేషంలో పుట్టింది నాకోసం కాదు మునులందరికీ భగవంతుడి గురించి తెలియచెప్పడానికే ” అన్నాడు . నువ్వు కూడ నా మీదే దృష్టి పెట్టి తపస్సు చేసుకో , మోక్షం వస్తుంది వెళ్ళిరా ... అని తండ్రి కర్దమ ప్రజాపతిని పంపించాడు . దేవహూతి కొడుకుని రక్షించమని వేడుకుంటుంది . కపిల మహర్షి నీ మనస్సు సంసారం మీద పెట్టకుండా భగవంతుడి మీద పెట్టమని సాంఖ్య యోగం , భక్తి యోగం ఉపదేశం చేశాడు . దేవహూతి మోక్షం పొందిన చోటుని ' సిద్దిప్రద ' అంటారు .

కపిల మహర్షి ఒకసారి గోవుని అది వేదస్వరూపం అని తెలిసినా కూడా నిర్లక్ష్యంగా దాన్ని చూశాడు . సూర్యరశ్మి అనే ఒక ముని కపిల మహర్షికి వేదాలంటే అసలు ఏ భావం ఉందో తెలుసుకుందామని ఆవులో ప్రవేశించాడు . కపిలుడి ముందుకు వచ్చి వేదాలంటే చాలా గొప్పవంటారు కదా ! నీ అభిప్రాయం ఏమిటి అని అడిగాడు . 

కపిలుడు నాకు వేదాల మీద సదభిప్రాయం లేదు అన్నాడు . భగవంతుణ్ణి మనస్సులో ప్రతిష్టించి , వాక్కుని పరిశుద్ధంగా ఉంచుకోవాలి , బ్రాహ్మణులు మాత్రం వేదోక్తంగా వాళ్ళ కర్మలని వాళ్ళు చెయ్యాలి . వేదపాఠకులు , వేదజ్ఞులు అవ్వాలి . అంటే వూరికే వేదాలు చదవడం కాదు , ఆచరించాలని చెప్పాడు . సూర్యరశ్మి కపిల మహర్షికి నమస్కారం చేసి వెళ్ళిపోయాడు .

పుండరీక మహారాజు వేటాడుతూ దాహం వేసి కపిల మహర్షి ఆశ్రమంలో వున్న ఒక సరస్సులో మంచి నీళ్ళు త్రాగి , అక్కడ పరుగులు పెడుతున్న లేడిని చూసి దాన్ని చంపాడు . అది పరిగెత్తుతూ వెళ్ళి కపిల మహర్షి ముందు ప్రాణాలు వదిలింది . అది చూసి కపిలమహర్షి ఆ పుండరీకుణ్ణి మందలించాడు . నీ విలాసం కోసం నోరులేని జంతువును చంపావు . నీ శరీరం మీద నీకెంత ప్రేమ ఉందో దానికి కూడా దాని శరీరం మీద అంత ప్రేమ ఉండదా ? అని మందలించాడు . పుండరీకుడు పశ్చాత్తాపంతో సిగ్గుతో ఆత్మహత్య చేసుకోబోయాడు . కపిల మహర్షి పుండరీకుణ్ణి ఆపి ఆత్మహత్మ మహాపాపమనీ , సంపదలు క్షణికమేననీ , పరులను హింసించడం పాపమనీ , గురువాజ్ఞతో గురువు చెప్పిన ప్రకారం నడుచుకోవాలనీ , అప్పుడే మోక్షం కలుగుతుందని చెప్పాడు . పుండరీకుడు తన రాజ్యం , సంపదలూ వదిలేసి కపిల మహర్షిని , తనని శిష్యుడిగా చేసుకోమున్నా కపిల మహర్షి మాట్లాడలేదు . పుండరీకుడు నీళ్లల్లో కూర్చుని ఆ పదమూడు రోజులు కపిల మహర్షిని గురించే తపస్సు చేశాడు . పధ్నాలుగో రోజు కపిలుడు పుండరీకుడికి కర్మ , భక్తి , వైరాగ్యం , జ్ఞానం మొదలయిన నాలుగు యోగాల గురించి బోధించాడు . పుండరీకుడు కపిల మహర్షి చెప్పిన విధంగా చేసి మోక్షాన్ని పొందాడు .

ఒకసారి సగర చక్రవర్తి ఎన్నో అశ్వమేధయాగాలు చేసి ఇంకా ఆశ తీరక మళ్ళీ ఇంకొక యాగం మొదలు పెట్టాడు . ఇంద్రుడికి అసూయ కలిగి ఆ గుర్రాన్ని నాగలోకం తీసుకువెళ్ళి కపిల మహర్షి ఆశ్రమం దగ్గర కట్టేసి వెళ్ళిపోయాడు . సగరుడి కొడుకులు అరవై వేలమంది ఆ గుఱ్ఱం కోసం వెతుకుతూ వచ్చి కపిల మహర్షి ఆశ్రమం దగ్గర తమ గుట్టాన్ని చూశారు . వాళ్ళు కపిల మహర్షి తమ గుర్రన్ని అక్కడ కట్టేసుకున్నాడని అనుకున్నారు . కపిల మహర్షిని చంపుదామనుకున్నారు . కపిల మహర్షి కళ్ళు తెరిచి చూశాడు . అంతే అరవై వేలమంది భస్మం అయిపోయారు . అప్పుడు సగరుడి మనవడు అంశుమంతుడు గుర్రాన్ని వెతుకుతూ వచ్చి కపిల మహర్షికి నమస్కారం చేసి గుర్రాన్ని ఇమ్మని ప్రార్థించాడు .

కపిలుడు తీసుకుపోయి మీ తాత యాగాన్ని పూర్తి చేయించు అన్నాడు . అంశుమంతుడు గుర్రాన్ని తాతకి ఇచ్చి యాగం పూర్తి చేయించాడు . కొంతకాలం తర్వాత భగీరధుడు గంగాజలాన్ని భూమిమీదకు తెచ్చినప్పుడు ఆ నీళ్ళు తగిలి సగరుడి కొడుకులు అరవైవేల మంది మళ్ళీ బ్రతికారు . 

పూర్వం అశ్వశిరుడు అనే మహారాజు యాగాలు చేస్తూ బ్రాహ్మణులకి దానధర్మాలు చేస్తూ ఉండేవాడు . ఒక రోజు కపిల మహర్షి జైగీషవ్య మునిని తీసుకుని అశ్వశిరుడి  దగ్గరకి వెళ్ళాడు . అశ్వశిరుడు కపిల మహర్షికి నమస్కారం చేసి స్వామీ ! నేను విష్ణుమూర్తి అనుగ్రహాన్ని పొందాలంటే ఏం చెయ్యాలి ? అని అడిగాడు .

కపిల మహర్షి రాజా ! నేనే విష్ణుమూర్తిని అన్నాడు . దానికి రాజు విష్ణుమూర్తి అంటే ఇలా ఉండడు గదా ? శంఖం , చక్రం , గరుడవాహనం ఉంటాయి కదా . నువ్వే విష్ణుమూర్తివని నాకు నమ్మకం లేదు అన్నాడు . కపిల మహర్షి విష్ణుమూర్తి రూపంతో , జైగీషవ్య ముని గరుడవాహనంగా కనిపించారు . మళ్ళీ రాజు అనుమానంతో విష్ణుమూర్తి బ్రహ్మమనస్సులోంచి పుట్టినవాడు కదా ! బ్రహ్మ నాభిలోంచి పద్మంతో పాటు పుడతాడు కదా ! మరి నువ్వు అలాలేవేం ? అన్నాడు . కపిల మహర్షి రాజుకి కావలసినట్లే కనిపించాడు . రాజు ఇంకా నమ్మకుండ ఇదంతా మోసం అనుకుంటాడు . అప్పుడు సభలో ఆశీనులైన వారంతా మాయమయిపోయి క్రూరజంతువుల్లో ఆ సభ నిండిపోయింది . అప్పుడు రాజు భయపడి కపిల మహర్షిని ప్రార్ధించాడు . కపిల మహర్షి రాజుకి కనపడి రాజా ! నువ్వు విష్ణుభక్తుడవే కాని , విష్ణువు లోకం అంతా నిండిపోయి ఉన్నాడు అని అర్ధం చేసుకోలేక పోతున్నావు . ఇంక అది తెలుసుకుని నీ కులానికి తగిన ధర్మాలు , వేదవిహితాచారాలు చేస్తూ విష్ణుమూర్తిని ధ్యానిస్తే నీకు మోక్షం వస్తుందని చెప్పి వెళ్ళిపోయాడు . కపిల మహర్షి సాంఖ్యయోగాన్ని గురించి బోధించాడు . దీన్ని ' కపిలస్కృతి ' అని కూడ అంటారు . దీంట్లో ఆయుషు క్షణికమని , సుఖదఃఖాలు కాలాన్ని బట్టి వస్తూ పోతూ ఉంటాయని ఆత్మ అంటే నారాయణుడే అని , అత్మని తెలుసుకుని మోక్షం పొందాలని చెప్పాడు . వేద , శాస్త్ర పురాణాల్లో ఉన్నంత జ్ఞానం దీంట్లో ఉంది . మనం కొంచెం చిన్నవాళ్ళం కదా ! ముందు ముందు తెలుసుకుందాం . కపిల మహర్షి భక్తియోగాన్ని గురించి కూడ చెప్పాడు . ఎప్పుడూ హింసతో కూడిఉన్న పనే చేస్తూ , ఈర్ష్య , అసూయ లాంటి చెడ్డ గుణాలు ఉండి భగవంతుడంటే భక్తి ఉన్నవాణ్ణి తామస భక్తుడు అంటారు . అన్ని రకాలయిన సుఖాలు అనుభవిస్తూ భక్తి కలిగి ఉండేవాణ్ణి రాజస భక్తుడు అంటారు . ఇతరుల కోసం భక్తుడయ్యేవాణి సాత్త్విక భక్తుడు అంటారు . అసలైన భక్తుడు భగవంతుడి గురించి వింటే చాలు భక్తితో పరవశించిపోతాడు . అతడే అసలయిన భక్తుడు , పరమ భక్తుడు అని చెప్పాడు . కపిల మహర్షి ఒకసారి పశ్చిమ సముద్రతీరంలో పద్మాసనం వేసుకుని , కళ్ళుమూసుకొని ధ్యానంలో ఉన్నాడు . రావణాసురుడు ఈశ్వరుడి వల్ల వరం పొంది బలవంతుల్ని అందర్నీ చంపేద్దామని తిరుగతూ కపిల మహర్షిని చూశాడు . రావణుడి కంటికి కపిల మహర్షి చేతుల్లో ఆయుధాలతో వక్షస్థలం మీద లక్ష్మీదేవి , కళ్ళలో సూర్యచంద్రులు , ధాత , విధాత , రుద్రులు అందరూ కలిసి కనిపిస్తున్నారు . రావణుడు ఇందంతా ఋషులమాయేలే అనుకుని కపిల మహర్షిని కొట్టాడు . వేంటనే కపిల మహర్షి కూడ రావణుడ్ని ఒక దెబ్బ వెయ్యగానే రావణుడు మూర్ఛపోయాడు . కపిలుడు గుహలోకి వెళ్ళిపోయాడు . 

రావణుడు తెలివొచ్చి మళ్ళీ గుహలోకి వెళ్ళాడు . కపిల మహర్షిని చూసి మహాత్మా ! మీరెవరు ? అని అడిగాడు . కపిల మహర్షి నోరు తెరవగానే రావణుడు విష్ణుమూర్తి విశ్వరూపం చూసి మహాత్మా ! మీ చేతిలో చచ్చిపోవడంకంటే నాకింకేం కావాలి ? అనుగ్రహించండి అని కళ్ళు మూసుకున్నాడు . కపిల మహర్షి ఆ గుహలో మాయమైపోయాడు . 

కపిల మహర్షి చరిత్రలో ఇలాంటి కథలు అనేకం వున్నాయి ! 

కపిల మహర్షి చెప్పిన సాంఖ్య యోగం , భక్తియోగం , ఇప్పటికి మనకి అందుబాటులో ఉన్నాయి . అవి చదివి ఆచరించి ముక్తిని పొందవచ్చు . మనం కూడ విష్ణుమూర్తి విశ్వరూపాన్ని చూడవచ్చు . చూశారా ! మనలాంటి అజ్ఞానుల్ని ఉద్ధరించడానికి మనిషి రూపంలో పుట్టి , తపస్సు చేసుకుంటున్న ఎంతోమంది మునులకి జ్ఞానబోధ చేసి , ఎంతోమంది మహాత్ముల్ని మనకోసం ఈ భూలోకంలోకి పంపి , మనకి ధర్మంగా ఎలా బ్రతకాలో కపిల మహర్షి రూపంలో  సాక్షాత్తు విష్ణుమూర్తె బోధించాడు .

*Note:- మహర్షుల దివ్య చరిత్రను ఫార్వర్డ్ చేసి ప్రతి ఒక్క హిందూ చేత చదివిద్దాం. ఆ మహర్షుల దివ్య ఆశీస్సులు పొందు దాము*

వరకాల మురళీమోహన్ గారి సౌజన్యంతో